Ελληνικό Πάσχα - Πασχαλιάτικα Έθιμα

Το Πάσχα ή Λαμπρή, όπως την ονομάζουν αλλιώς την ημέρα αυτή οι Έλληνες, θεωρείται ότι είναι η μεγαλύτερη και η πιο σημαντική γιορτή της χριστιανοσύνης. Η ιδιαίτερη αυτή γιορτή του Χριστιανισμού καθιερώθηκε από τους Χριστιανούς με σκοπό να τιμήσουν και να εορτάσουν από κοινού την θυσία του Χριστού με την μαρτυρική Σταύρωσή Του, αλλά και ταυτόχρονα την Ανάστασή Του.

Κατά την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας σε όλα τα μέρη της Ελλάδας συμμετέχουν όλοι οι Χριστιανοί με τρόπο ενεργητικό στις καθημερινές θρησκευτικές εκδηλώσεις τηρώντας τα έθιμα και τις παραδόσεις. Τα κόκκινα αυγά τα οποία βάφουν οι νοικοκυρές την Μ. Πέμπτη, και ο οβελίας ανήμερα του Πάσχα είναι κοινά για όλους τους πιστούς. Βέβαια δεν παύουν να υπάρχουν και κάποια ιδιαίτερα τοπικά έθιμα τα οποία τηρούνται σε ορισμένα μέρη της Ελλάδας, όπως παραθέτουμε στη συνέχεια. 

ΖΑΚΥΝΘΟΣ

Στην πόλη της Ζακύνθου η ακολουθία του Επιταφίου ξεκινάει ξημερώματα του Μ. Σαββάτου στις 02:00Ω, ενώ η έξοδος και η περιφορά του πραγματοποιείται στις 04:00Ω το πρωί και όχι το βράδυ της Μ. Παρασκευής, όπως ισχύει παντού. Στη συνέχεια και μετά το πέρας της περιφοράς ακολουθεί το σπάσιμο των πήλινων σταμνών στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, ένα έθιμο το οποίο παρέμεινε μέχρι και σήμερα από την εποχή της Ενετοκρατίας. 

Ιδιαιτερότητα παρουσιάζει ο «τεχνητός σεισμός» που πραγματοποιείται στην Εκκλησία του Αγίου Διονυσίου, πολιούχου της Ζακύνθου, το πρωί του Μ. Σαββάτου στην Πρώτη Ανάσταση, προκαλώντας θρησκευτική κατάνυξη και δέος στους πιστούς. Το έθιμο αυτό συνηθίζεται και έχει σκοπό την αναπαράσταση του σεισμού που έγινε επάνω στον τάφο του Ιησού Χριστού την ώρα της Ανάστασής Του. 

ΚΕΡΚΥΡΑ

Αναπαράσταση του σεισμού το πρωί του Μ. Σαββάτου την ώρα της τέλεσης της Πρώτης Ανάστασης πραγματοποιείται και στην Κέρκυρα και συγκεκριμένα στην Εκκλησία της Παναγίας των Ξένων. Μετά την τέλεση της Αναστάσιμης Θείας Λειτουργίας οι κάτοικοι της Κέρκυρας ρίχνουν από τα μπαλκόνια τους, τα οποία έχουν στολίσει με κόκκινα εμβλήματα και λουλούδια, στα καντούνια της παλαιάς πόλης τους «μπότηδες». 

Οι «μπότηδες» είναι πήλινα κανάτια, με στενό στόμιο και δύο χερούλια στο πλάι στολισμένα με κόκκινες κορδέλες και γεμάτα με νερό. Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του από την εποχή της Ενετοκρατίας. Στη συνέχεια ακούγονται κανονιοβολισμοί από το παλιό Φρούριο της πόλης, ενώ η φιλαρμονική της Κέρκυρας κυκλοφορεί σε όλους τους δρόμους της πόλης και παίζει χαρμόσυνα εμβατήρια για το γεγονός της Ανάστασης, δίνοντας χρώμα και μεγαλοπρέπεια στην θρησκευτική αυτή γιορτή. 

ΧΙΟΣ

Ένα εντυπωσιακό έθιμο που προκαλεί αίσθηση και αναβιώνει κάθε χρόνο στη Χίο και συγκεκριμένα στο χωριό Βροντάδος είναι ο γνωστός «ρουκετοπόλεμος», ο οποίος διατηρεί τις ρίζες του από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ο «πόλεμος» αυτός γίνεται ανάμεσα σε δύο ενορίες του χωριού, την ενορία του Αγίου Μάρκου και την ενορία της Παναγίας Ερυθιανής με σκοπό να εορτάσουν το χαρμόσυνο γεγονός της Ανάστασης του Χριστού. 

Οι δύο αυτές Εκκλησίες είναι κτισμένες σε αντικριστά υψώματα και βρίσκονται σε απόσταση περίπου 500 μέτρων. Παλαιότερα επί τουρκικής κατοχής ο «πόλεμος» αυτός γινόταν με «κανονάκια». Αυτά τα έφερναν ναυτικοί με τα παροπλισμένα πλοία τους, τα γέμιζαν με μπαρούτι και προκαλούσαν ισχυρές εκρήξεις, ακόμα και φθορές στις αυλές των Εκκλησιών. Στη συνέχεια όμως τα «κανονάκια» αντικαταστάθηκαν με ρουκέτες, λόγω του ότι υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να προκληθούν σοβαρά ατυχήματα.

Ο «ρουκετοπόλεμος», το φαντασμαγορικό αυτό έθιμο πραγματοποιείται το βράδυ του Μ. Σαββάτου την ώρα της Ανάστασης και προσφέρει στους κατοίκους που το παρακολουθούν ένα υπέροχο θέαμα. 

ΘΡΑΚΗ

Ένα έθιμο που αναβιώνει σε χωριά της Θράκης κάθε χρόνο το βράδυ της Μ. Παρασκευής είναι το «Κάψιμο του Ιούδα». Τα παιδιά του χωριού αναλαμβάνουν να κατασκευάσουν το ομοίωμα του Ιούδα. Στην συνέχεια κρατώντας στα χέρια το πιστό αντίγραφο του Ιούδα επισκέπτονται τα σπίτια και ζητούν από τους κατοίκους να τους δώσουν μερικά κλαδιά.

Το βράδυ της Μ. Παρασκευής μετά το τέλος της ακολουθίας του Επιταφίου τα παιδιά ανάβουν φωτιά με τα κλαδιά που έχουν συγκεντρώσει και καίνε τον Ιούδα. 

ΛΕΩΝΙΔΙΟ ΑΡΚΑΔΙΑΣ

Στο Λεωνίδιο της Αρκαδίας συνηθίζεται κάθε χρόνο, το βράδυ του Μ. Σαββάτου την ώρα της Ανάστασης, οι κάτοικοι του χωριού να αφήνουν ελεύθερα στον Ουρανό πολύχρωμα αερόστατα, τα οποία έχουν κατασκευάσει οι ίδιοι.

Το έθιμο αυτό πιθανολογείται ότι προέρχεται από Ασιατική χώρα και το έφεραν στο χωριό ορισμένοι ναυτικοί που εντυπωσιάστηκαν όταν αντίκρισαν για πρώτη φορά το υπέροχο αυτό θέαμα. Το 1910 ξεκίνησε να τηρείται για πρώτη φορά το αναστάσιμο αυτό έθιμο και από τότε καθιερώθηκε να ισχύει μέχρι και σήμερα. 

ΧΑΝΙΑ - ΗΡΑΚΛΕΙΟ - ΛΑΣΙΘΙ

Ένα έθιμο που συνηθίζεται κάθε χρόνο το Μ. Σάββατο σε χωριά των Χανίων, του Ηρακλείου και του Λασιθίου είναι το «κάψιμο του Ιούδα». Τα παιδιά γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι, «κλέβουν» κλαδιά δένδρων και τα τοποθετούν σε σωρό στα προαύλια των Εκκλησιών για να είναι όλα έτοιμα και να ανάψουν την λεγόμενη «φουνάρα».

Έτσι το βράδυ της Ανάστασης, την ώρα που ο ιερέας λέει το «Χριστός Ανέστη» και οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα, κάποιοι από τους πιστούς τοποθετούν επάνω στο σωρό των ξύλων ένα ομοίωμα του Ιούδα, ανάβουν την φωτιά και τον πυρπολούν. 

ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Ένα έθιμο που αναβιώνει κάθε χρόνο ανήμερα της εορτής του Πάσχα στην Καλαμάτα είναι αυτό του «σαϊτοπόλεμου». Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπου την εποχή εκείνη κατασκεύαζαν σαΐτες με σκοπό να αναχαιτίσουν το τουρκικό ιππικό. 

Έτσι λοιπόν έχει καθιερωθεί και πραγματοποιείται στο γήπεδο του Μεσσηνιακού ένας διαγωνισμός «μπουλουκιών» από ορισμένους κατοίκους, οι οποίοι ντύνονται με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλίζονται με σαΐτες, δηλαδή σωλήνες από χαρτόνι γεμάτους με πυρίτιδα. Τους αγώνες αυτούς παρακολουθούν όχι μόνο ντόπιοι, αλλά και αρκετοί επισκέπτες. 

ΜΑΝΗ

Σε αρκετά χωριά της Μάνης κάθε χρόνο την Δευτέρα του Πάσχα μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας τελείται το έθιμο της «λιτανείας του Σταυρού». Ο Ιερέας κρατώντας στα χέρια του την Εικόνα της Ανάστασης περιφέρεται στο χωριό  από σπίτι σε σπίτι και τελεί μία δέηση υπέρ της υγείας των μελών του κάθε σπιτιού. 

Οι νοικοκυρές προσφέρουν στον ιερέα και στα παιδιά που τον ακολουθούν στο έργο του από μία κουλούρα με ένα κόκκινο αυγό στη μέση, την οποία έχουν ζυμώσει την Μ. Πέμπτη με εφτάζυμο ζυμάρι, καθώς και κόκκινα αυγά, ακόμα και πασχαλινά κουλουράκια.

ΓΗΡΟΜΕΡΙ ΦΙΛΙΑΤΩΝ

Στο Γηρομέρι Φιλιατών στην Ήπειρο αναβιώνει κάθε χρόνο την Δευτέρα του Πάσχα ένα έθιμο ταφικό από την εποχή του 18ου αιώνα, πιθανόν και το μοναδικό που τελείται στην Ελλάδα. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας κάτοικοι του χωριού κατευθύνονται προς το νεκροταφείο συνοδεία με οργανοπαίχτες και στήνουν γλέντι με αγαπημένα τραγούδια των αποθανόντων.

Το έθιμο αυτό έχει καθιερωθεί και τηρείται μέχρι σήμερα με σκοπό να γιορτάσουν οι κάτοικοι το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης συντροφιά με τα αγαπημένα τους πρόσωπα που έχουν ήδη αποβιώσει.

taromanteia.gr

25/07/2021 5:22 μμ.
Ήθη και Έθιμα