Σχέσεις Κράτους - Εκκλησίας την Βυζαντινή περίοδο

Η θρησκεία αποτέλεσε για το Βυζάντιο τον άξονα γύρω από τον οποίο περιστρέφονται όλες οι φάσεις της πολιτικής, ιδεολογικής και πολιτιστικής του ζωής. Από τον 4ο αιώνα, την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου,  ο Χριστιανισμός από μειονότητα γίνεται επίσημη θρησκεία του κράτους. Ο αυτοκράτορας, που είχε αναγνωρισθεί ως maximus pontifex, θεωρείτο ότι ήταν εκλεγμένος από τον Θεό, ως αντιπρόσωπος του πάνω στη γη για την άσκηση της εξουσίας του. Έτσι, επικράτησε την εποχή αυτή η θεοποίηση του αυτοκράτορα. Πρόκειται λοιπόν για μία θεοκρατική αυτοκρατορία που συμπεριφέρεται σαν να ήταν το Βασίλειο του Θεού επί της γης και ο επικεφαλής αυτοκράτορας της ο Αντιβασιλέας του Θεού . 

Παρά τις αιρέσεις της εποχής, όσον αφορά τη δογματική αντίληψη και το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών Ανατολής – Δύσης τον 7ο αιώνα, η Βυζαντινή αυτοκρατορία από κοινού με τον Χριστιανισμό κατόρθωσε να αρθρωθεί σε ένα ολοκληρωμένο θρησκευτικό σύστημα, την Ορθοδοξία. Το Κράτος και η Εκκλησία είχαν αμοιβαία εξάρτηση εφόσον, αφενός, ο αυτοκράτορας επενέβαινε στις εκκλησιαστικές υποθέσεις και αφετέρου οι κληρικοί συμμετείχαν και σε πολιτικά δικαστήρια. Ο αυτοκράτορας συγκαλούσε τις οικουμενικές συνόδους και επενέβαινε στην εκλογή των επισκόπων και των πατριαρχών. Από τον Μ. Κωνσταντίνο κι έπειτα οι αυτοκράτορες βοήθησαν σημαντικά την Εκκλησία στα θέματα της οργανώσεως και διοικήσεώς της. Αυτή η βοήθεια και η συμπαράσταση υπέκρυπταν συχνά και ανάμειξη στα εσωτερικά της Εκκλησίας. Η ευνοϊκή στάση απέναντι στην Εκκλησία δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο των προσωπικών πεποιθήσεων και ίσως του θρησκευτικού συναισθήματος των πρώτων ιδίως αυτοκρατόρων, αλλά και της διαπιστώσεως ότι η νέα πίστη μπορεί να εξελιχθεί, παράλληλα με την κρατική δομή, σε ένα σπουδαίο παράγοντα συνοχής του πληθυσμού της αυτοκρατορίας, που η εθνική ανομοιογένειά του αποτελούσε μόνιμο κίνδυνο. 

 Ο Χριστιανισμός βοήθησε στην ανάπτυξη θεμελιωδών αρχών του βυζαντινού πολιτεύματος όπως η δικαιοσύνη, η φιλανθρωπία, η γενναιοδωρία, η αγνότητα και η ευνομία, αρετές σημαντικές για την άσκηση της αυτοκρατορικής εξουσίας, ενώ εισήγαγε και κάποια ηπιότητα σε όλες τις κοινωνικές σχέσεις, ακόμα και σε ό,τι αφορούσε τη δουλεία.  Η Εκκλησία είχε τη δυνατότητα να τιμωρήσει με αφορισμό όσους ξέφευγαν από το πνεύμα της Ορθοδοξίας και το Κράτος να επιβάλλει την ποινή της εξορίας. Οι επεμβάσεις αυτές όταν δεν είχαν προκληθεί από την ίδια την Εκκλησία, γίνονταν με την ανοχή της, αρκεί να μην ξεπερνούσαν ένα απαράβατο όρo, τον σεβασμό της Ορθόδοξης δογματικής διδασκαλίας. 

Στην Εικονομαχία νικητής ήταν η αυτοκρατορική εξουσία. Στους επόμενους αιώνες ο βυζαντινός αυτοκράτορας ελέγχει την Εκκλησία ολοένα και περισσότερο. Με την οργανική συνεργασία του αυτοκράτορα και του Πατριάρχη, ο Χριστιανισμός και η Αυτοκρατορία θεμελιώνουν το θεοκρατικό μοναρχικό βυζαντινό πολίτευμα, δηλαδή το ύψιστο θρησκευτικό και το ανώτατο πολιτικό επίτευγμα. 

taromanteia.gr

10/08/2021 11:43 πμ.
Διάφορα θέματα