Οι απαρχές της Μεταφυσικής

Η Μεταφυσική είναι επιστήμη και αποτελεί κλάδο της Φιλοσοφίας. Η «φιλοσοφία» είναι το πεδίο μελέτης, που αφορά στη βαθύτερη συστηματική ενασχόληση των ανθρώπων, με σκοπό να διεισδύσουν στη γνώση ή τη σοφία.

Η Φιλοσοφία είναι η επιστήμη της αμφισβήτησης και αποτελεί το «γιατί» των «γιατί», τον κορμό ενός επιστημονικού δένδρου που διακλαδώνεται συνεχώς. Δεν επιδιώκει να δώσει λύση σε κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, αλλά να καταστήσει τον άνθρωπο γνώστη της δύναμής του. Όταν το αρχικό ερώτημα, το πρώτο «γιατί», έφερνε το άλλο, ο άνθρωπος άρχισε να προοδεύει. Το σημείο που η ζωή συσσώρευσε πολλά «γιατί», στάθηκε η ιστορική στιγμή γέννησης των επιμέρους  κλάδων αναζήτησης, δηλαδή των επιστημών.

Οι Προσωκρατικοί είναι οι πρώτοι φιλόσοφοι που ασχολήθηκαν με το μεταφυσικό πρόβλημα της φύσης και της γένεσης του κόσμου. Ονομάστηκαν και Φυσικοί φιλόσοφοι, επειδή ασχολήθηκαν με την διερεύνηση των φυσικών φαινομένων. Θεωρούσαν ότι εάν απαντούσαν στην ερώτηση «από ποια ουσία αποτελείται ο κόσμος» θα επέλυαν τα προβλήματα της φύσης και της γένεσης του σύμπαντος. 

Όλες οι θεωρίες τους ήταν υποθετικές. Όμως χρησιμοποιώντας την λογική και την συζήτηση των διαφόρων επιστημονικών θεωριών πέτυχαν την γένεση της επιστήμης στην Ελλάδα. Στην προσπάθειά τους να βρουν την αλήθεια και να αποκτήσουν  την γνώση για την αρχή ή την ουσία του κόσμου συνδύασαν την φιλοσοφία με την επιστήμη. 

Υπήρξαν κυρίως επιστήμονες αφού ασχολήθηκαν με την αστρονομία, την γεωμετρία, τα μαθηματικά, την θεωρητική μηχανική, την ιατρική. Οι εξηγήσεις που έδιναν για τον κόσμο και τα φυσικά φαινόμενα στηρίχθηκαν σε λογικές μεθόδους με την βοήθεια της παρατήρησης και της μελέτης. 

Παρομοίασαν την δομή της φύσης με την δομή της κοινωνίας τους, αλλά και την πολιτική οργάνωσή της. Καθιέρωσαν τον τύπο του σκεπτόμενου και σώφρονος ανθρώπου. Η Προσωκρατική φιλοσοφία η οποία είναι κοσμοκεντρική θεωρείται πηγή και τροφός του φιλοσοφικού και επιστημονικού πνεύματος που αναπτύχθηκε αργότερα.

Ο Πυθαγόρας θεωρείται ότι ήταν ο κατεξοχήν «μύστης» από τους Προσωκρατικούς φιλοσόφους της αρχαιότητας. Είχε ιδρύσει μία αδελφότητα, μία κοινότητα ηθικοθρησκευτική με ενδιαφέροντα όχι μόνο φιλοσοφικά, αλλά και πολιτικά, στην οποία επικρατούσε πλήρης εχεμύθεια. Τα μέλη της αδελφότητας ακολουθούσαν ασκητική ζωή και άγραφους κανόνες που είχε θεσπίσει ο ίδιος ο Πυθαγόρας, τα λεγόμενα «ακούσματα» ή «σύμβολα», επειδή αποτελούσαν και ένα είδος αναγνώρισης των μελών μεταξύ τους. 

Στο πρόσωπο του Πυθαγόρα οι αρχαίοι έβλεπαν έναν προφήτη ή ένα είδος μάγου με υπερφυσικές ικανότητες και ασυνήθιστες ψυχικές δυνάμεις. Ασχολήθηκε επισταμένα με την μελέτη του φυσικού κόσμου και πίστευε στην αθανασία της ψυχής και στην μετενσάρκωση. 

Αργότερα ο Πλάτωνας, μαθητής και φίλος του Σωκράτη, με την «θεωρία των ιδεών» που ανέπτυξε, επιχείρησε να εμβαθύνει σε ένα κόσμο μεταφυσικό, πέρα από τον αισθητό κόσμο, να απαντήσει και να ερμηνεύσει τον λειτουργικό ρόλο της ψυχής σε σχέση με το σώμα. 

Ο Πλάτωνας πίστευε και αυτός στην αθανασία της ψυχής και είχε την άποψη ότι η «ψυχή» αποτελούσε την κινητήρια δύναμη που έδινε «ζωή» στο ανθρώπινο σώμα. Η θεωρία του ήταν ότι η «ψυχή» είναι αυτή που παρείχε στον άνθρωπο την δυνατότητα να αισθάνεται, να σκέφτεται, να πράττει και να συμπεριφέρεται. Η «ψυχή» η οποία ταυτίζεται με την νόηση είναι το χαρακτηριστικό που κάνει τον άνθρωπο να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα έμβια όντα. 

Οι φιλοσοφικές αναζητήσεις του Αριστοτέλη είχαν αρχικά στραφεί στον άνθρωπο και συγκεκριμένα στην ψυχή και στο πνεύμα του. Στη συνέχεια όμως διευρύνθηκαν οι φιλοσοφικοί του ορίζοντες με την στροφή του σε επιστημονικούς προβληματισμούς καθώς άρχιζε να θεωρεί ότι η φύση των όντων, δηλαδή η ουσία τους, δεν πρέπει να αναζητείται στον νοητό κόσμο, αλλά στον αισθητό, αφού αυτή σχετίζεται με τα όντα καθαυτά και ταυτίζεται με τον σκοπό της ύπαρξής τους. Ο Αριστοτέλης, με το τολμηρό και φιλόδοξο αυτό εγχείρημά του, πέτυχε να συγκροτήσει τον λόγο του περί φύσεως και να θεμελιώσει ως επιστήμη την φυσική, εννοώντας τον φυσικό κόσμο. 

Η θεωρία του Αριστοτέλη για την φύση είχε ως αφετηρία τον ισχυρισμό του ότι η μεταβολή είναι υπαρκτή στον αισθητό κόσμο και άμεσα συνδεδεμένη με την κίνηση. Επομένως η μεταβολή και η κίνηση αποτελούν και τα δύο ουσιώδη φαινόμενα του φυσικού βασιλείου. Θεωρεί ότι η κίνηση είναι αλληλένδετη με την φύση, είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων των όντων που υπάρχουν στον φυσικό κόσμο και αποτελεί μία συνεχή διαδικασία, που δεν μπορεί να λειτουργήσει έξω από αυτά και πραγματοποιείται μόνο με την επαφή. 

Ο όρος αυτός για τον Αριστοτέλη, δεν είχε την σημερινή σημασία, αλλά, είχε ευρύτερη έννοια και περιεχόμενο. Η έρευνά του για την φύση και την κίνηση στηρίζεται στο «γίγνεσθαι», δηλαδή την γέννηση, των προσωκρατικών φιλοσόφων. Στη φύση όλα τα όντα, που κοινό τους χαρακτηριστικό έχουν την κίνηση, αποτελούνται από την ουσία, μία σύνθεση συγκεκριμένης ύλης και μορφής και χαρακτηρίζονται από την ποιότητα, το μέγεθος, καθώς και την θέση τους στον χώρο. 

Σύμφωνα με την θεωρία του όταν οι μεταβολές διενεργούνται στην ουσία των όντων προκαλείται η γέννηση, αλλά και η φθορά ή ο θάνατος αντίστοιχα, με αποτέλεσμα να παρατηρείται στα όντα μία κατάσταση κυκλικής κίνησης. Η μεταβολή στο μέγεθός τους επιφέρει ανάλογα, είτε την αύξηση, είτε την μείωσή τους. Η μετατροπή στην ποιότητά τους δημιουργεί αλλοιώσεις στη σύστασή τους και η αλλαγή της θέσης τους στον χώρο δημιουργεί την μετατόπιση. 

Ο Αριστοτέλης, προκειμένου να αποδείξει την λειτουργία της κίνησης, στηρίχθηκε στην εμπειρία και την παρατήρηση. Θεωρούσε ότι το πείραμα, σαν μέθοδος για την εξερεύνηση της φύσης και την κινητική συμπεριφορά των σωμάτων, θα περιόριζε τους σκοπούς του, ενώ ήθελε να αποδείξει ότι όλα τα πράγματα συμπεριφέρονται με τρόπο προβλέψιμο, μέσω της επίδρασης μιας κινητήριας δύναμης που βρίσκεται στο εσωτερικό τους. 

Το πείραμα θα προκαλούσε παρεμβολή στη φύση των αντικειμένων και θα αποδείκνυε ότι ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να επέμβει σε αυτά σε τέτοιο σημείο που η «φύση» τους να μην εκδηλωθεί. Η απουσία λοιπόν του πειράματος, δεν οφείλεται σε αμέλειά του, αλλά στην προσπάθειά του να δώσει ικανοποιητικές εξηγήσεις στα ερωτήματα για τον φυσικό κόσμο που τον απασχολούσαν.

29/07/2021 10:14 μμ.
Διάφορα θέματα